Margines bezpieczeństwa w inwestowaniu

Po ostatnim wpisie: Podsumowanie analiz roku 2012/2013: Dokąd dobrnie giełda i gospodarka? Za i przeciw październik 2013 pod artykułem pojawiła się ciekawa wymiana myśli, między innymi pojawiły się pytania o kontynuację hossy. Postanowiłem napisać szerzej na temat inwestowania na giełdzie w kontekście: jak wygląda margines bezpieczeństwa w inwestowaniu. Dzisiaj dokładniej przyjrzę się historii indeksu mWIG40. Moje przemyślenia poniżej.

To co warto też podkreślić, „margines bezpieczeństwa” chroni nas też w pewnym stopniu przed działaniami „insiderów„, co pokażę w kolejnym wpisie na przykładzie wybranej spółki giełdowej.

W poniższym artykule piszę o: 

• Margines bezpieczeństwa w inwestowaniu: wskaźnik C/Z
• Margines bezpieczeństwa w inwestowaniu: wskaźnik P/BV
• Margines bezpieczeństwa w inwestowaniu: Podsumowanie

Powszechnie uważa się, że inwestowanie na giełdzie jest ryzykowne. Warren Buffet uważa, że inwestowanie na giełdzie nie jest ryzykowne ale ryzykowny jest brak wiedzy. A to są dwie różne sprawy. O tym inwestorze pisałem kiedyś tutaj: Warren Buffet i analiza fundamentalna. Jak najbardziej zgadzam się z Buffetem, dlatego kiedyś w moim serwisie powstała seria wpisów o inwestowaniu „Poznaj biznes: inwestowanie” : Zasada nr 1: Nigdy nie trać pieniędzy; Zasada nr 2: Nigdy nie zapominaj o zasadzie nr 1; W. Buffet

Innymi słowy:

• Im więcej wiemy na temat inwestowania tym wyższe stopy zwrotu z inwestowania na giełdzie przy mniejszym ryzyku
• Im mniej wiemy na temat inwestowania tym mniejsze stopy zwrotu przy większym ryzyku

Oczywiście w wielu „mądrych książkach” czy na studiach uczy się ludzi (a przynajmniej uczyło), że im większa stopa zwrotu tym większe ryzyko a im mniejsza stopa zwrotu tym mniejsze ryzyko. Dlatego też na przykład stopy zwrotu z lokaty w banku czy z obligacji państwowych miały być niższe, jako mniej ryzykowne, niż stopy zwrotu na giełdzie.

Po doświadczeniach z obligacjami greckimi czy też lokatami w bankach cypryjskich widać, że z powyższym myśleniem coś jest nie tak… Historia pokazuje, że nie jest ważna „formułka” o stopach zwrotu ale ważna jest wiedza co może się wydarzyć z konkretnym bankiem czy państwem. Podobnie  spostrzeżenie to można rozszerzyć na giełdę czy spółki na niej notowane.

Na przykład jeżeli chodzi o Cypr i system bankowy warto wiedzieć na czym tak naprawdę polega „biznes” bankowy. Pisałem o tym dokładnie tutaj: Co tak naprawdę dzieje się na Cyprze? Poznaj biznes Bank: dlaczego nie można ukraść pieniędzy których nie ma…

(Więcej na temat poniższych mnożników można przeczytać w ebooku:  „Michał Stopka Inwestor Profesjonalny Metody wyceny 2012″: zakładka BAZA WIEDZY >>> DARMOWE EBOOKI)

Dla przypomnienia cytat z mojego poprzedniego wpisu: Podsumowanie analiz roku 2012/2013: Dokąd dobrnie giełda i gospodarka? Za i przeciw październik 2013

Jak pisałem rok temu o hossie, wyceny indeksów były o kilkadziesiąt procent niższe. Wiele spółek można było kupić pięć razy zyski historyczne. Na przykład za złotówkę zysku płaciło się na giełdzie 5 zł. Innymi słowy gdyby firma cały roczny zysk wypłaciła w formie dywidendy dostalibyśmy od razu 20 % zwrotu zainwestowanego kapitału (1 zł do 5 zł kursu za akcję).

Obecna sytuacja na wskaźnikach

Obecnie za jedną złotówkę zysku płacimy 15/20 zł, czyli gdyby od razu wypłacić zyski w dywidendzie otrzymalibyśmy około 5% w dywidendzie. Zmiana jest drastyczna. Okres sprzed roku, czyli niskich wycen, skończył się. Nie mamy „marginesu bezpieczeństwa” w formie niskich wycen.

Innymi słowy stopy zwrotu na giełdzie zależą już tylko od tego czy ktoś dobrze obstawi przyszłe PKB… A i tutaj nie mamy żadnej gwarancji jak zachowa się giełda bo warto przypomnieć ten wpis i wykres: Kupuj plotki, sprzedawaj fakty? Dynamika PKB Polski a przyszła stopa zwrotu na giełdzie: Historia 1994-2013

Dlatego w kolejnym roku będzie liczyła się selekcja, selekcja i jeszcze raz selekcja

Jak to możliwe, ze rok temu za jedną złotówkę zysku płacono tak mało a po roku tak dużo?

Odpowiedź jest prosta. Rok temu wszyscy się bali, „eksperci” w mediach wypowiadali się jak to może być źle, były wyższe stopy procentowe więc ludzie nie pchali się na giełdę. Teraz jest dokładnie na odwrót: obecnie trudno dostać dobre oprocentowanie na lokacie w banku. Najlepsze lokaty to max 5 % ale i to tylko na bardzo krótki termin: Najlepsze lokaty bankowe październik 2013

Ludzie zapomnieli o ryzykach a przecież w ciągu roku nic się specjalnego nie zmieniło. Firmy i zyski firm są takie same, kryzys zadłużenia i problemy krajów rozwiniętych pozostały te same. Ktoś rozwiązał problemy Włoch, USA czy Hiszpanii ?

Ale co najlepsze rok temu na giełdzie ludzie nie chcieli płacić za te ryzyka kilkadziesiąt procent mniej niż teraz. Ale teraz chętnie „inwestują” na giełdzie o czym świadczą chociażby napływy do TFI. 

Co miałem dokładniej na myśli? Proszę zobaczyć na poniższe wykresy.

Margines bezpieczeństwa w inwestowaniu: wskaźnik C/Z dla mWIG

Wskaźnik cena/zysk dla indeksu mWIG 40 oraz relatywne zachowanie indeksu mWIG40 w tym czasie:

Margines bezpieczeństwa w inwestowaniu: wskaźnik P/BV 

Wskaźnik cena/wartość księgowa oraz zachowanie relatywnie indeksu mWIG40 w tym czasie:

Jak widać powyżej, na zielono zaznaczyłem okresy kiedy małe i średnie spółki bardzo dobrze sobie radziły. Są to okresy, kiedy tak naprawdę w ciągu kilku miesięcy indeks małych i średnich spółek osiągały kilkadziesiąt procent zysku.

Innymi słowy w relatywnie krótkim czasie można było bardzo dużo zarobić na giełdzie. Było to możliwe z dwóch powodów:

1. W kolejnych kwartałach poprawiała się sytuacja na PKB Polski (to trzeba było przewidzieć)
2. Ale kluczowe były niskie wyceny, o czym pisałem w poprzednim wpisie.

Dzięki tym dwóm powyższym czynnikom możliwy był bardzo dynamiczny i szybki wzrost indeksu mniejszych spółek.

Warto zauważyć, że na przykład w latach 2009-2011 indeks też rósł ale był to zdecydowanie mniej atrakcyjny wzrost: w skali roku było to kilka/kilkanaście procent. Było tak właśnie dlatego, że wyceny nie były już tak atrakcyjne.

Margines bezpieczeństwa w inwestowaniu: słabsze okresy spółek 

Z kolei jak widać powyżej, na czerwono zaznaczyłem okresy, kiedy mniejsze spółki słabo sobie radziły. Ponownie w dużej mierze, oprócz pogarszającego się PKB w kolejnych kwartałach, co giełda dyskontowała, głównym powodem były relatywnie wysokie mnożniki wcześniej. Widać to bardzo ładnie szczególnie w roku 2007/2008.

I to właśnie miałem na myśli: opisany powyżej mechanizm dotyczący wycen, który przekłada się na performance indeksów. Nie wystarczy wiedzieć, co wydarzy się z PKB w przyszłości. Do dobrych stóp zwrotu potrzebne są atrakcyjne wyceny. Jak wyceny są bardzo niskie można bardzo dużo zarobić na giełdzie. I z tego właśnie powodu, że wyceny są bardzo atrakcyjne to i ryzyko jest niewielkie a stopy zwrotu bardzo wysokie.

Natomiast w okresie, gdy wyceny nie są już atrakcyjne, stopy zwrotu są znacznie niższe w ciągu roku a ryzyko strat znacznie większe.

Oczywiście tak jak widać na powyższych wykresach to, że wyceny nie są już takie atrakcyjne nie oznacza, że przed nami bessa. Oznacza to jednak znacznie większe szanse mniejszych stóp zwrotu przy zdecydowanie większym ryzyku. Ryzyku rozumianym jako możliwość utraty części kapitału.

No dobrze: ktoś jednak może powiedzieć, że może nie jest tanio, ale przecież patrząc na historię może być znacznie drożej. Wystarczy zobaczyć na wyceny z 2007 roku. To prawda, ale w takim wypadku nie mówimy o sensownym, bezpiecznym inwestowaniu na podstawie analizy fundamentalnej ale o spekulowaniu. Innymi słowy, czy znajdziemy „jelenia” który od nas kupi znacznie drożej abyśmy mogli dużo zarobić. W takim wypadku jednak nie mamy „marginesu bezpieczeństwa”.

Margines bezpieczeństwa w inwestowaniu: trzy istotne czynniki

Ponadto warto zwrócić uwagę na trzy ważne czynniki, które spowodowały bardzo wysokie wyceny w 2007 r.

• W latach 2006-2007 banki bardzo agresywnie sprzedawały TFI gdyż miały relatywnie dużo depozytów a mało kredytów. Obecnie tego czynnika nie ma. Banki są o wiele mocniej zlewarowane, również kredytami w walutach obcych.
• W tamtych latach w wycenach było ekstrapolowane PKB rzędu 6-7% w kolejnych latach, teraz oczywiście cykl dziesięcioletni będzie pomagał w tym zakresie: Polską gospodarkę czeka kilka tłustych lat ? ? ? : Michał Stopka „Cykl dziesięcioletni”, ale raczej trudno spodziewać się takiego PKB, moim zdaniem PKB rzędu 4 % jest bardziej rozsądnym oczekiwaniem.
• Mnożniki z 2007 roku wynikały też z postrzegania Polski jako kraju Emerging Markets, które z zasady powinny się szybko rozwijać więc uzasadnione są wyższe mnożniki. Jednak z upływem czasu Polska będzie stawała się coraz bardziej rynkiem dojrzałym. Warto też pamiętać o demografii: W matni: krach polskiej gospodarki w ciągu kilkunastu lat? Podatki + wyjazdy = bankructwo państwa i ZUS.

Margines bezpieczeństwa w inwestowaniu: podsumowanie

1. Są okresy na giełdzie, kiedy  można bardzo dużo zarobić z relatywnie małym ryzykiem
2. Są okresy na giełdzie, kiedy można nadal zarabiać, ale potencjalne stopy zwrotu są mniejsze a ryzyko zdecydowanie większe. Oczywiście taka sytuacja nie oznacza automatycznie bessy tak jak już powyżej opisałem.

Jeżeli miałbym znaleźć jakieś porównanie to inwestowanie z pierwszego punktu to „lokata” w polskim banku natomiast drugi punkt to lokata w „banku na Cyprze”. Dopóki bank jest wypłacalny jest ok…

W kolejnym wpisie opiszę moje spostrzeżenia na temat „marginesu bezpieczeństwa” w przypadku spółek giełdowych.

Ten wpis jest tutaj: Forte: „Margines bezpieczeństwa” w inwestowaniu na giełdzie cz. 2: wskaźnik cena/zysk oraz cena/wartość księgowa