Przyczyny fundamentalne tłustych i chudych lat

Ostatnio w artykule: Polską gospodarkę czeka kilka tłustych lat? : Michał Stopka “Cykl dziesięcioletni” opisałem fenomenalną tendencję na wskaźniku bezrobocia w Polsce, którą nazwałem cyklem dziesięcioletnim a trwa ona od 1989 r.!. W kolejnym wpisie: Michał Stopka “Cykl dziesięcioletni”: Co to jest tak naprawdę PKB? przygotowałem grunt pod wytłumaczenie dzisiaj, dlaczego pełen cykl tendencji na bezrobociu składa się z dwóch faz a każda faza wzrostu i spadku bezrobocia trwa około pięciu lat. Ten krótki wstęp powinien pomóc zrozumieć tematykę dzisiejszego wpisu. Poniżej postaram wyjaśnić się przyczyny fundamentalne tłustych i chudych lat w Polskiej gospodarce.

Zapraszam na darmową prezentację i spotkanie ze mną! Informacje na końcu wpisu.

Poniższe przemyślenia wyciągnąłem na podstawie rozmów z zarządami spółek giełdowych oraz moich obserwacji. Są to spostrzeżenia jak zachowują się firmy, przedsiębiorcy i pracownicy w czasie dobrych i złych okresów dla gospodarki.

Przyczyny fundamentalne tłustych i chudych lat: bezrobocie a PKB

Tak jak już pisałem, bezrobocie nie jest za bardzo zależne od dynamiki PKB:

Na podstawie poprzedniego wpisu: Michał Stopka “Cykl dziesięcioletni”: Co to jest tak naprawdę PKB? wiemy, że PKB to ilość dóbr i usług wytworzonych/skonsumowanych w danym okresie. Wiemy też, że trzy składowe, które wpływają na PKB to 1) technologia 2) Kapitał oraz 3) Liczba pracujących. Gorąco zachęcam do zapoznania się z cytowanym wpisem, gdyż w poniższym artykule jest bardzo dużo odwołań do niego i łatwiej będzie zrozumieć mój tok myślenia.

No i teraz wiemy już, czego szukamy. Jeżeli chcemy przeanalizować historię boomów i spowolnień na PKB w Polsce i wpływu na wskaźnik bezrobocia trzeba po prostu przyjrzeć się każdemu z powyższych trzech czynników z osobna. I wtedy będziemy znać przyczyny fundamentalne tłustych i chudych lat w Polskiej gospodarce.

Przyczyny fundamentalne tłustych i chudych lat: technologia

Zwiększając wydajność w rok o 4 % zwiększamy PKB o 4 % r/r. Postęp technologiczny w polskiej gospodarce nie następuje ani skokowo w ciągu tygodnia ani nie jest on równomiernie rozłożony dzień w dzień. Dlaczego? O tym poniżej.

Tłuste lata dla gospodarki: boom

W tym czasie firmy ani zarządy/właściciele nie mają motywacji, aby cokolwiek zmieniać w technologii produkcji produktów czy usług.

Po pierwsze dlatego, że skoro jest boom na PKB to i strona przychodowa jest dobra. Więc po co zmieniać coś co działa?

Po drugie nowe technologie oraz organizowanie na nowo procesów w firmie to duże ryzyko. W okresie boomu jest bardzo dużo zamówień. Firmy mają zobowiązania wobec klientów i nie mogą sobie pozwolić na ich utratę, jeżeli coś nie wyjdzie. Wiązałoby się to ze złym PR a tak naprawdę powodowało pewnie kary za niewywiązanie się z umów.

Po trzecie firmy w okresie boomu są skupione na ekspansji, rozwijaniu sieci sprzedaży itd. Widzą, że robiąc to są w stanie łatwo zwiększać przychody i zyski. W okresie boomu mało która firma patrzy mocno na stronę kosztową. Każda firma chce jak najwięcej sprzedać.

Co powoduje opisane powyżej zachowanie firm?

Firmy skupiają się na sprzedaży, ekspansji i zatrudnianiu pracowników. W efekcie tworzonych jest wiele miejsc pracy i wskaźnik bezrobocia spada przez parę lat.

Chude lata dla gospodarki: okres coraz większego pesymizmu

Firmy w tym czasie zachowują się przeciwnie niż w okresie boomu. Stawiają głównie na nowe technologie, usprawnienie procesów w firmach. Dlaczego?

Po pierwsze dlatego, że PKB jest słabsze parę lat, strona przychodowa jest też słaba. W związku z tym, aby zachować lub odzyskać rentowność trzeba usprawniać technologię i procesy w firmie. To jedyne wyjście.

Po drugie zamówienia od klientów mocno spadły, więc ryzyko jest niewielkie, że zarząd i pracownicy utracą kontrolę nad całym procesem. W końcu i tak nie mają co robić.

Po trzecie w okresie paru lat spowolnienia każda firma jest skupiona na restrukturyzacji. Wszyscy słyszą i wiedzą, że jest słabo z gospodarką więc takie działanie jest „trendy”. Łatwiej negocjować z pracownikami czy związkami zawodowymi.

W efekcie wprowadzania lepszych technologii i procesów firmy albo nie potrzebują zatrudniać nowych pracowników lub po prostu część z nich zwalniają. W efekcie w tym okresie mamy w polskiej gospodarce do czynienia ze wzrostem wskaźnika bezrobocia.

Widać to fajnie na powyższym wykresie, gdzie bezrobocie rośnie chociaż PKB w tym czasie też rośnie (cała historia Polski to przecież wzrost PKB). Po prostu wzrost PKB wynika ze wzrostu wydajności w firmach (więcej produkują więc PKB rośnie). Gospodarka rośnie przez parę lat, ale nie potrzebuje w tym okresie nowych pracowników.

Analizując tylko technologię jako składową PKB nietrudno się domyśleć, że powyższy proces nie może trwać wiecznie, bo firmy natrafiają „na ścianę”.

Zarówno okres restrukturyzacji i usprawniania procesów jak i stawiania tylko na sprzedaż bez patrzenia na stronę technologiczno-kosztową trwa właśnie te około pięciu lat.

Tyle po prostu trwa ten proces zanim firmy, zarządy i przedsiębiorcy są go w stanie przejść. Ponadto trwa on około pięciu lat ze względu na dwa kolejne składowe PKB, o czym piszę poniżej.

Przyczyny fundamentalne tłustych i chudych lat: kapitał

Tłuste lata dla gospodarki: boom czyli okres coraz większego optymizmu

W tym okresie łatwo dostać kredyt w banku zarówno konsumencki jak i dla firmy. Mało kto czegokolwiek się boi. Zarówno konsumenci, firmy, politycy jak i banki ekstrapolują dobre PKB na długi okres do przodu. Przez to konsumpcja, inwestycje i wydatki rządowe są bardzo wysokie, za wysokie… Napędzają boom w gospodarce, ale życie na kredyt i za małe oszczędności w końcu powodują, że PKB (ilość dóbr i usług wyprodukowanych i skonsumowanych) osiąga szczyt i nie ma już „paliwa” do jego zwiększania.

Powyższy proces trwa kilka lat a po nim przychodzi proces… przeciwny. Przychodzi on również dlatego, że w okresie boomu ludzie i firmy nie oszczędzają lub po prostu konsumują oszczędności.

Chude lata dla gospodarki: okres coraz większego pesymizmu

W efekcie pkt 1) technologia: bezrobocie rośnie. Pracownicy i przedsiębiorcy widząc to ograniczają konsumpcję i inwestycje. Banki widząc to ograniczają kredytowanie ale i co bardzo ważne np. sprzedaż na raty itd.

Powyższy proces trwa kilka lat co w efekcie powoduje duży pesymizm. Ale pesymizm przekłada się na ograniczenie konsumpcji i inwestycji. Można powiedzieć tak: Dzięki temu przygotowywana jest baza pod kolejny cykliczny boom w gospodarce. Skoro ludzie i firmy się boją, ograniczane są wydatki rządowe to i z tego tytułu przez parę lat PKB po prostu się zmniejszyło (bo mniejsza konsumpcja). Na takich przykładach najłatwiej zobrazować przyczyny fundamentalne tłustych i chudych lat w Polskiej gospodarce.

Ale po paru latach nie ma już za bardzo gdzie ciąć koszty i z czego rezygnować. A nawet okazuje się, że część osób i firm zwiększyła oszczędności. No i mamy podstawy do kolejnego kilkuletniego boomu w gospodarce…

Nie ma za bardzo potencjału do cięcia kosztów czy wydatków ale jest potencjał do ich zwiększenia. W tym punkcie dochodzą jeszcze działania banku centralnego, ale o tym pisałem w komentarzach pod wpisem na temat PKB.

Przyczyny fundamentalne tłustych i chudych lat: liczba pracujących

Jak nietrudno się domyśleć dopiero te dwa powyższe czynniki wpływają na liczbę pracujących. Warto tutaj podkreślić, że poziom bezrobocia a liczba pracujących to dwie bardzo ważne ale i różne sprawy. Rozróżnienie tych określeń to bardzo ważna sprawa w rozumieniu procesu dziesięcioletniego. Zanim ktoś przeczyta ten wpis warto zapoznać się z tym: Rynek pracy w Polsce 1995-2012 jak naprawdę jest?.

W efekcie zmian technologicznych, zmian w dostępności do kapitału oraz zmian podejścia firm i konsumentów do wydawania pieniędzy i zaciągania zobowiązań powstaje nam kilkuletni cykl.

Tłuste lata dla gospodarki: boom

Firmy zatrudniają nowych pracowników a nie stawiają na nowe technologie. Jest to tym łatwiejsze, że wszyscy wydają pieniądze bo się nie boją (banki, firmy, rząd i pracownicy). Strona przychodowa jest więc bardzo dobra. Po paru latach spadku bezrobocia doprowadza to jednak do silnego wzrostu wynagrodzeń bo brakuje pracowników. W efekcie firmy zaczynają szukać sposobów na optymalizację technologiczną.

Chude lata dla gospodarki: okres uczenia się pracowników

W tym okresie wszyscy wiedzą, że sytuacja z bezrobociem jest słaba. Dlatego też po pierwsze pracownicy starają się dokształcać a bezrobotni przekwalifikowywać.

Ponadto to co bardzo ważne: w okresie boomu w gospodarce żądania płacowe wielu osób były relatywnie bardzo wysokie. W okresie spowolnienia wiele osób chce pracować za niższe pieniądze żeby zdobywać doświadczenie czy chociażby nie mieć dziury w CV. Dlatego też przedsiębiorcy mają większą motywację z czasem do zatrudniania pracowników, bo ponoszą mniejsze koszty.

Dodatkowo warto zauważyć bardzo ważną rzecz: kiedy mamy potencjalne „paliwo” do lepszego PKB czyli lepszej konsumpcji w przyszłości?

a) Po kilku latach wzrostu bezrobocia, dzięki czemu mamy rzeszę osób, które jeżeli tylko znajdą zatrudnienie, mogą zacząć więcej konsumować i wydawać bardziej optymistycznie pieniądze, bo mają pracę?

b) Czy też po okresie kilku lat spadku bezrobocia, kiedy już nie ma za bardzo chętnych do pracy, ludzie są bardzo optymistyczni i żyją ponad stan?

Oczywiście bardzo ważnym warunkiem do tego, aby mogło przyjść kilka tłustych lat jest kilkuletni wzrost bezrobocia i słabsza sytuacja na rynku pracy.

Podobnie oczywiście bardzo ważnym warunkiem do tego, aby mogło przyjść kilka chudych lat, jest kilkuletni spadek bezrobocia. Po takim okresie nie ma już „potencjalnego” paliwa do dalszego wzrostu konsumpcji czyli PKB…

A tak naprawdę powoduje to przechodzenie firm na inne technologie i brak nowych miejsc pracy (pogorszenie PKB). Ponadto powoduje wzrost inflacji, czyli znowu wzrost kosztów dla firm i dodatkowy powód do restrukturyzacji procesów w firmie.

Przyczyny fundamentalne tłustych i chudych lat: podsumowanie

W ten sposób wytłumaczyłem postawy fundamentalne cyklu dziesięcioletniego w polskiej gospodarce.

Oczywiście warto postawić w takim razie dwa pytania:

1) Historia powtórzy się w latach 2014-2018? To również będzie okres dobrego PKB w Polsce i sytuacji na bezrobociu?

A może jednak nie? Przecież Polska weszła do Unii Europejskiej, jest kryzys na świecie, niekorzystna demografia, duże zadłużenie państwa, czyli całkiem inna sytuacja niż historycznie.

2) Jak cykl dziesięcioletni wpływał na giełdę i jak może w związku z tym wpłynąć na nią w przyszłości? Czy w ogóle wpłynie?

Początkowo miałem odpowiedzieć na oba punkty na moim blogu, ale… postanowiłem, że zrobię to na darmowej prezentacji w Warszawie :-)

Oprócz cyklu dziesięcioletniego w polskiej gospodarce, poruszę na niej też kilka innych ciekawych zagadnień z mojego bloga. Będzie okazja porozmawiać i wymienić poglądy.

Dlatego też serdecznie zapraszam na spotkanie ze mną w Warszawie w sobotę 26 stycznia koło południa (godzina 12:00 albo 14:00). Dokładna godzina i miejsce spotkania (hotel w centrum Warszawy) jest uzależnione od liczby chętnych.

Co trzeb zrobić aby wysłuchać mojej prezentacji?

1. Zapisać się na prezentację w tym formularzu podając Imię i Nazwisko tutaj: Formularz zgłoszenia na prezentację w Warszawie
2. Być zapisanym/zapisać się na mój Newsletter po prawej stronie bloga (potwierdzając zapisanie się na niego kliknięciem w link aktywacyjny). Jak już ustalę miejsce i godzinę prezentacji, napiszę o tym w newsletterze. Oczywiście w każdej chwili można się wypisać z newslettera klikając w opcję „rezygnuję”

Serdecznie zapraszam na prezentację