Kurs złotówki powodem błędnych decyzji  RPP

Ostatnio wiele mówi się na temat gigantycznej dziury budżetowej za rok 2013. Według szacunku rządu do końca roku 2013 trzeba „zasypać” dodatkową dziurę w wysokości 29 mld zł (24 mld po uwzględnieniu w budżecie jednorazowego zysku NBP w wysokości 5 mld zł). Poniżej wyjaśnienie, że głównym powodem nie tylko błędnych założeń budżetowych rządu ale i przede wszystkim zdecydowanie spóźnionych obniżek stóp procentowych Rady Polityki Pieniężnej jest… kurs złotówki i jej wpływ na inflację a przez to również na PKB… Dlaczego załamanie na inflacji jest kluczowe do zrozumienia błędnych poczynań RPP oraz założeń budżetowych? Odpowiedź na poniższych wykresach…

Oczywiście ani RPP ani rząd nie mają pojęcia jak ważny jest kurs złotówki wpływający na inflację, więc zarówno RPP jak i rząd zostały „rozjechane” i „zaskoczone” przez załamanie na wskaźniku inflacji w ostatnim roku. Inflacja za czerwiec 2013 wynosi 0,2 % r/r i jest to najniższy wskaźnik inflacji w ciągu… ostatnich dwudziestu lat:

Poniżej piszę o: 

• Kurs złotówki powodem błędnych decyzji  RPP: wysokość inflacji
• Kurs złotówki powodem błędnych decyzji  RPP: założenia co do dynamiki PKB
• Kurs złotówki powodem błędnych decyzji  RPP: oficjalne stanowisko rządu

Wielkość nowej dziury budżetowej:

29 mld zł to naprawdę sporo bo wcześniej i tak deficyt miał wynieść około 30 mld zł: wydatki na 2013 około 330 mld zł a przychody 300 (obecnie nowe przychody mają wynieść około 270 mld zł, czyli 30 mld zł mniej). Innymi słowy przychody będą około 10% niższe niż wcześniej planowane. Dla przypomnienia PKB Polski w skali roku (wartość wytworzonych/skonsumowanych dóbr i usług) wynosi około 1600 mld zł.

Jak to możliwe, że prognozy rządu aż tak bardzo rozjechały się względem rzeczywistości?Główne trzy kwestie, które mają wpływ na przychody budżetowe  w średnim terminie, wyszczególnione poniżej.

Kurs złotówki powodem błędnych decyzji  RPP: wysokość inflacji

Na przykład jeżeli przychody rok wcześniej wynosiłyby 300 mld zł a inflacja w 2013 np. 5% budżet miałby „inflacyjne” przychody wyższe o… 15 mld zł. Jak widać na zamieszczony wykresie powyżej, w ciągu ostatnich paru lat w Polsce inflacja była rzędu 3/5% w skali roku. Skoro tak było wcześniej ani rząd ani RPP nie zakładały nagłego załamania i zejścia inflacji w 2013 r. do „zera”. Po prostu obie instytucje ekstrapolowały historyczne tendencje na inflacji na rok 2013. Innymi słowy dynamika inflacji miała trochę spaść ale nie do „zera”

Od czego zależy inflacja? No właśnie w Polsce, w średnim terminie, stosowanie ogólnych teorii dotyczących inflacji nie bardzo sprawdza się, gdyż mamy złotówkę. Na temat tego co wpływa na inflację pisałem kiedyś tutaj: Czynniki wpływające na inflację.

Wykres PPI + Dynamika EUR/PLN r/r

Poniżej nałożyłem zależność pomiędzy Inflacją PPI (producentów) a roczną zmianą kursu eur/pln. Innymi słowy badam czy w ciągu ostatniego roku kurs euro poszedł do góry czy też spadł (złotówka się umocniła: PPI lewa skala, dynamika kursu eur/pln r/r prawa skala):

Jak widać na powyższym wykresie trendy na dynamice eur/pln w skali roku bardzo dobrze pokrywają się z trendami na PPI, co zaznaczyłem czerwonymi liniami. Nawet ostatnie kilka miesięcy dynamika PPI bardzo ładnie pokrywa się z ruchami na eur/pln r/r: ładną zależność widać nawet dla danych jednego czy dwóch ostatnich miesięcy.

Wytłumaczenie powyższej zależności jest oczywiście bardzo proste: mamy globalizację. Ceny produktów wyprodukowanych czy też konsumowanych w Polsce są pod wpływem cen światowych. Jeżeli kurs eur/pln rośnie/umacnia się o kilkanaście procent o tyle samo można kupić drożej/taniej dane produkty na rykach światowych. Bardzo wiele cenników firm notowanych na giełdzie jest wprost uzależnionych od kursu eur/pln, co wiele razy potwierdzałem podczas rozmów z zarządami spółek giełdowych. Więc pewnie jest też tak z firmami nie notowanymi na giełdzie. Dlaczego to jest ważne? Bo Polska z 40 mln mieszkańców ma bardzo wiele produktów, które można kupić w Polsce albo zaimportować z zagranicy, w zależności od tego co się bardziej opłaca…

Wykres CPI + PPI

W efekcie jak nałożymy PPI na CPI widzimy kolejną bardzo fajną zależność. Transmisja kursu eur/pln na CPI wynosi zazwyczaj kilka miesięcy co zaznaczyłem czerwonymi liniami:

Ale to co najważniejsze również składowe samego CPI (inflacji konsumenckiej) są pod bezpośrednim wpływem kursu eur/pln: 25 % konsumowanych produktów to produkty spożywcze, do tego dochodzą ceny paliwa, energii itd. Jest bardzo wiele produktów importowanych i konsumowanych w Polsce. Innymi słowy nawet nie potrzebujemy transmisji PPI na CPI. Same produkty, które już bezpośrednio wchodzą do CPI są pod wpływem kursu eur/pln (albo usd/pln)

Wykres CPI + PPI + Dynamika EUR/PLN r/r

W efekcie powyższego spostrzeżenia już rok temu w wakacje 2012 można było zakładać, że na przełomie 2012/2013 inflacja w Polsce się załamie. Dlaczego? Jak widać na poniższym wykresie inflacja PPI i CPI była znacznie „zawyżona” przez osłabienie się złotówki pod koniec 2011 r. po „bankructwie” Grecji (eur/pln poszybowało z 4 zł w okolice 4,5: zielone koło):

Jednak druga połowa 2012 roku to był już okres, gdy eur/pln było w okolicy 4 zł. Oznaczało to kilkanaście procent umocnienie złotówki w skali roku (4 zł/4,5 kurs sprzed roku). To musiało spowodować w efekcie z kilkumiesięcznym opóźnieniem znaczne załamanie na inflacji, co zaznaczyłem czerwoną linią.

Wykres stóp RPP + CPI + PPI

Mało tego. Osłabienie złotówki po bankructwie Grecji w drugiej połowie 2011 wywołało. Ruch RPP, która podniosła nawet stopy procentowe rok temu na wiosnę 2012 r. Co jak co, ale wtedy podwyżki stóp procentowych były totalnie bez sensu: na świecie w najlepsze trwało już spowolnienie gospodarcze. Po prostu RPP patrzyła tylko na poziom CPI, który wtedy był zdecydowanie zawyżony przez wcześniejszą transmisję kursu eur/pln na PPI i CPI:

Gdyby RPP wiedziało o tym jak i rząd, ich oczekiwania inflacyjne byłyby znacznie niższe. Oczywiście zależność pomiędzy PPI, CPI i kursem eur/pln śledzę już od dawna, jest to też jeden ze slajdów na moim szkoleniu. To na podstawie powyższego spostrzeżenia powstał ten wpis w październiku 2012 r: „Ojcze wybacz im bo nie wiedzą co czynią?” Mam nadzieję, że większość się myli a RPP ma lepsze narzędzia analityczne niż ja…

Kurs złotówki powodem błędnych decyzji  RPP: dynamika PKB

W efekcie bardzo niskiej inflacji, zdecydowanie zbyt późnego obniżenia stóp procentowych przez RPP jak i relatywnie słabego zachowania gospodarek w Europie Zachodniej dochodzimy do drugiego czynnika, który spowodował dziurę w budżecie: Słabej dynamiki PKB w Polsce w pierwszym półroczu 2013.

Załamanie na PKB na przełomie 2012/2013 ma też swoje źródło w tym, że rząd pompował pieniądze w gospodarkę przez emisję obligacji w latach 2009-2011 w efekcie czego wygrał po raz drugi z rzędu wybory w 2011 r. Ale już w 2012 i 2013 doszliśmy jako kraj do ustawowego progu zadłużania na poziomie 50 i 55 % PKB i trzeba było ograniczyć życie na kredyt i odłączyć kroplówkę spowodowaną emisją obligacji… :

Oczywiście w efekcie powyższych czynników rząd założył wyższe PKB w pierwszym półroczu 2013 niż miało miejsce w rzeczywistości. A to oznaczało znacznie mniejsze wpływy budżetowe. Między innymi z VAT, który jest głównym przychodem budżetu. Po prostu kiedy dynamika PKB siada, siada zarówno konsumpcja ale i import. A VAT płaci się właśnie od konsumpcji w kraju. Dobry eksport nie ratuje budżetu Polski w krótkim terminie bo od produktów wyeksportowanych nie płaci się VATu w Polsce ale… za granicą. Czyli tam, gdzie dobra są konsumowane.

Obecne problemy budżetowe

Inna sprawa, że obecne problemy budżetowe po stronie przychodowej to również konsekwencja poczynań polityków i kolejnych rządów przez ostatnie 20 lat, ale to temat na oddzielny wpis. Zwrócę tylko uwagę, że 300 mld zł przychodów budżetowych to opodatkowanie PKB w wysokości około 20% (300/1600=20%). Gdyby Polska obecnie miała np. 3 000 mld zł  PKB to przy opodatkowaniu dokładnie takim samym podatkiem w wysokości 20 % mielibyśmy wpływy budżetowe w wysokości około… 600 mld zł (600/3000=20%).

Po prostu w Polsce PKB wytwarzane przez jedną osobę jest o 50% niższe niż PKB wytwarzane przez jedną osobę w krajach bardziej rozwiniętych gospodarczo niż Polska… Nie ma co opodatkować w Polsce, stąd też relatywnie niższe przychody budżetowe…

Do tego dochodzą negatywne tendencje na demografii i ZUS o czym pisałem tutaj: „Gdzie są moje pieniądze?!” System emerytalny w Polsce cz.1: Katastrofa w ZUS pomimo podniesienia wieku? i mamy wybuchową mieszankę…

Kurs złotówki powodem błędnych decyzji  RPP: stanowisko rządu

W jakimś stopniu zarówno niższą inflację jak i niższy od założonego wzrost PKB rząd mógł przewidzieć już na jesieni 2012. Żaden rząd nie powie jednak, że może być gorzej niż zakłada w oficjalnych prognozach bo społeczeństwo ograniczy konsumpcję a firmy zatrudnienie i inwestycje co dodatkowo wpłynie negatywnie na PKB.

Podsumowując: to, że mamy własną walutę powoduje, że znacznie trudniej jest RPP prowadzić politykę monetarną a rządowi i przedsiębiorcom prognozować przyszłą inflację i PKB.

Oczywiście niezależnie od tego, co krótkoterminowo dzieje się z kursem eur/pln co przekłada się na inflację, prędzej czy później RPP obniża stopy procentowe dzięki czemu możemy mieć dołek na PKB o czym pisałem ostatnio tutaj: Kolejne dobre dane makro: dynamika PKB za drugi kwartał 2013 będzie lepsza niż za pierwszy. Niestety RPP nie przewidziała aż tak mocnego spadku CPI więc odbicie na PKB jest bardzo powolne i z niskiej bazy.